ԳԻՏՆԱԿԱՆՆԵՐԻ ԶԳՈՒՇԱՑՈՒՄՆԵՐՆ ԻՐԱԿԱՆԱՆՈՒՄ ԵՆ / 2025 թվականի հզոր կատակլիզմները

Աշխարհը դեռ չի հասցրել վերականգնվել 2024 թվականի կլիմայական աղետներից, երբ բնությունն արդեն նոր ջախջախիչ հարված հասցրեց մարդկությանը։ 2025 թվականը նոր է սկսվել, բայց հունվարի առաջին երեք շաբաթները մեր մոլորակի համար իսկական փորձություն են դարձել։ Այս տեսանյութում դուք կտեսնեք հունվարի 1-ից հունվարի 21-ը տեղի ունեցած ամենահզոր, անոմալ եւ անտիպ աղետները։

2025 թվականի հունվարին Միացյալ Նահանգները տուժեցից երեք խոշոր ձմեռային փոթորիկներից: Առաջին փոթորիկը, որը սկսվել է հունվարի 3-ին, ծածկել է Կանզասից մինչեւ Նյու Ջերսի ընկած տարածքը: Ավելի քան 350 հազար տուն մնացել է առանց էլեկտրականության, 7 մարդ մահացել է։ Երկրորդ փոթորիկը երկրի հարավ-արեւելքում հարվածել է հունվարի 9-ին։ Այն ուղեկցվել է առատ ձյան տեղումներով, ինչպես նաեւ պատճառ է դարձել հազարավոր չվերթների չեղարկման։ Արտակարգ դրություն է հայտարարվել հինգ նահանգներում։ Երրորդ փոթորիկը, որը սկսվել է հունվարի 20-ին, առատ ձյան տեղումներ եւ ցուրտ ջերմաստիճան է բերել Մեքսիկական Ծոցի ափին: Ընկալվող ջերմաստիճանը տեղ-տեղ իջել է մինչեւ -18 °C, ինչը աննախադեպ է տարածաշրջանի համար։ Ալաբամա նահանգը գերազանցել է իր 143 տարվա ռեկորդը՝ ամենօրյա ձյան տեղումների քանակով։

Հունվարի 7-ից Հարավային Կալիֆորնիայում մոլեգնում են անտառային հրդեհները։ Հրդեհն ընդգրկել է 16000 հա տարածք։ Հրդեհների հետեւանքով զոհվել է 28 մարդ, ավելի քան 200 հազար բնակիչ տարհանվել է։ Հրդեհը ոչնչացրել է ավելի քան 12000 շենք։ Հրդեհների վնասը գնահատվում է ավելի քան 250 միլիարդ դոլար։

Այն դեպքում, երբ հյուսիսային Աֆրիկայում՝ Ալժիրում, հունվարի 1-ից անոմալ ցուրտ է նկատվում եւ անապատում ձյուն է տեղում, Ռուսաստանում՝ Մկրտության տոների ցրտահարությունների փոխարեն, նկատվել են անոմալ հալոցքներ։ Ծառերի սկսել են բողբոջել, եւ ձնծաղիկները սկսել են ծաղկել: Հունվարի 9-ին Արմավիրում օդի ջերմաստիճանը հասել է +17,5 °C-ի։

Լիտվայում տարեսկզբին հաստատվեց աշնանային եղանակը։ Անձրեւները հանգեցրել են հեղեղումների, իսկ քամու արագությունը հասել է 29 մ/վրկ-ի։

Սաուդյան Արաբիայում հորդառատ անձրեւները, որոնք ուղեկցվում են կարկուտով եւ ամպրոպներով, հունվարի 6-ից հանկարծակի եւ սաստիկ ջրհեղեղների պատճառ են դարձել։

Հունվարի 17-ին սաստիկ փոթորիկը պատուհասել է Իտալիայի Սիցիլիա շրջանը։ Կղզում տեղի են ունեցել անսովոր վաղ տորնադոներ, որոնք ավերածություններ են առաջացրել:

Հունվարի 15-ից Ավստրալիայի արեւելյան ափին հարվածել են հզոր փոթորիկների շարք։ Սիդնեյում քամու արագությունը հասել է 120 կմ/ժ-ի, ինչի հետեւանքով ընկել են ծառեր եւ վնասվել են տանիքներն ու էլեկտրահաղորդման գծերը։ Ավելի քան 200 հազար տուն մնացել է առանց էլեկտրականության։ Փոթորիկների հետեւանքով մեկ մարդ մահացել է։

Գիտնականները զգուշացնում են, որ սեյսմիկ ակտիվության կայուն էքսպոնենցիալ աճի տագնապալի միտում կա։ Վերջին տարիներին 5 բալ ուժգնությամբ երկրաշարժերը գրեթե ամեն օր ավելանում են, եւ դա արդեն ընկալվում է որպես նորմա։ Այնուամենայնիվ, վերջին 6 ամիսների ընթացքում մոլորակի վրա ավելի հաճախակի են դարձել 6 բալ եւ ավելի ուժգնությամբ երկրաշարժերը։

Իսկ 2025 թվականի սկզբին այս միտումն արդեն մեծ թափ է հավաքում։ Տարվա առաջին երեք շաբաթում նման 7 իրադարձություն է տեղի ունեցել։

Դրանցից ամենաավերիչը 6,8 մագնիտուդ ուժգնությամբ երկրաշարժն էր, որը հունվարի 7-ին ցնցեց Տիբեթի ինքնավար շրջանի բարձրլեռնային Դինգրի շրջանը Չինաստանում։

Հիմնական ցնցումից հետո գրանցվել է ավելի քան 600 հետցնցում՝ մինչեւ 4,4 մագնիտուդով։

Երկրաշարժերը ավերել են տասնյակ գյուղեր եւ ավելի քան 3600 տուն։ Աղետի հետեւանքով զոհվել է 126 մարդ, եւս 188-ը՝ վիրավորվել։ Հազարավոր մարդիկ անօթեւան են մնացել ձմռան դաժան պայմաններում։

Դա վերջին տասնամյակների ընթացքում տարածաշրջանում տեղի ունեցած ամենաուժեղ երկրաշարժերից մեկն էր:

Կլիմայական աղետների դինամիկան, որը մենք դիտում ենք, ճշգրտորեն հաստատում է մի քանի տարի առաջ գիտնականների միջազգային խմբի կողմից ներկայացված մաթեմատիկական մոդելը: Իսկ 2025 թվականի համար այս փորձագետների կողմից արված վերջին կանխատեսումները հուսադրող ոչինչ չեն խոստանում։

Ակնկալվում է, որ մոլորակի վրա բնական երեւույթների ինտենսիվությունը կավելանա 12-15%-ով 2024 թվականի համեմատ, որն արդեն շատ առումներով ռեկորդային տարի էր։ Եվ մարդկության կողմից որեւէ գործողության բացակայության դեպքում մենք հիմք չունենք ակնկալելու, որ այս միտումը կդանդաղի կամ անկում ապրի:

Ցավոք սրտի, գիտնականների նախկին զգուշացումներն այն մասին, թե ինչպես են աճելու աղետները, եւ որ բնակչությունը պետք է պատրաստվի դրան, ուշադրություն չդարձրեցին, եւ շատ մարդիկ տուժեցին: Այս նախազգուշացումներին ժամանակին արձագանքելը կարող է կանխել ճշմարտությունը լսելու մարդկության դժկամության հետեւանքով առաջացած ողբերգությունը:

Այսօր կոնկրետ կանխատեսումներ են արվել կլիմայի սպառնալիքների վերաբերյալ ինչպես առանձին երկրների, այնպես էլ ընդհանուր առմամբ մոլորակի համար: Ներկայացվել են նաեւ առաջարկներ եւ լուծումներ, թե ինչպես դիմակայել այդ մարտահրավերներին: Բայց արդյո՞ք մարդկությունը կլսի այս անգամ: Հարցը մնում է բաց...